ศิลปะเชียงแสน

ศิลปะเชียงแสน ประวัติความเป็นมาต้นกำเนิดศิลปะที่แท้จริงของไทย

ศิลปะเชียงแสน หรือ ศิลปะล้านนา เป็นยุคสมัยของศิลปะไทยอย่างแท้จริงเลยก็ว่าได้ ผลงานศิลปะเชียงแสน นั่นหมายถึงงานศิลปะที่ถือกำเนิดขึ้นในบริเวณภาคเหนือของประเทศไทย ซึ่งคำว่าเชียงแสนนั้นเป็นชื่อเมืองเก่าที่มีความสำคัญเมืองหนึ่งในจังหวัดเชียงราย ในช่วงต้นพุทธศตวรรษที่ 19-24 มีการค้นพบผลงานศิลปะบางชิ้นที่มีความงดงามเป็นอย่างมากที่เมืองนี้ ดังนั้นแล้วเมืองเชียงแสนจึงได้เรียกศิลปะที่ค้นพบว่า ศิลปะแบบเชียงแสน และยังมีการแพร่กระจายไปทั่วของภาคเหนือ และงานศิลปะของเชียงแสน หรือศิลปะล้านนา ก็ยังมีความเกี่ยวเนื่องกับพระพุทธศาสนา โดยเฉพาะนิกายเถรวาท

ผลงานจิตกรรมในยุคสมัยศิลปะเชียงแสน

สำหรับผลงาน จิตกรรมศิลปะเชียงแสน จะเป็นผลงานที่มีการเขียนไว้บนฝาผนังที่สามารถแบ่งผลงานได้ออกเป็น 3 ระยะคือ ช่วงระยะที่1 จะเป็นช่วงพุทธศตวรรษที่ 20 – 21 เช่น จะสามารถพบผลงานได้ที่วัดอุโมงค์ ในจังหวัดเชียงใหม่ ที่เดียวเท่านั้น ช่วงระยะที่2 จะเป็นช่วงพุทธศตวรรษที่ 22 – 24 จะสามารถพบผลงานจิตกรรมได้ที่เขตของจังหวัดลำปางเท่านั้น และลักษณะของงานจิตกรรมในระยะที่2 จะมีการได้รับอิทธิพลมาจากศิลปะของพม่า และระยะที่3 จะอยู่ในช่วงพุทธศตวรรษที่ 25 ซึ่งเป็นผลงานในยุคปลาย ซึ่งจะมีรูปแบบของการเขียนภาพเล่าเรื่องเป็นหลัก และเรื่องราวที่เขียนจะเป็นคตินิยมเฉพาะของชาวล้านนา ส่วนสีที่มีการใช้ส่วนใหญ่แล้วนั้นจะเป็นสีแดง และสีน้ำเงิน นิยมเขียนภาพตามวิหารต่างๆ ซึ่งมีความต่างจากงานจิตกรรมในภาคกลางที่มักนิยมเขียนที่ในอุโบสถ และในช่วงครึ่งแรกของพุทธศตวรรษที่ 25 ก็ยังสามารถแบ่งได้ตามสุกลช่าง ได้แก่ จิตกรรมสกุลช่างเชียงใหม่ ที่เป็นงานเขียนจิตกรรมตามแบบศิลปะกรุงเทพ จิตกรรมสกุลช่างไทยใหญ่ จะมีแบบผลงานเป็นของตนเองโดยมักมีการกำหนดตำแหน่งของภาพให้อยู่ส่วนบนของผนัง และกรอบของภาพเขียนจะเป็นแถบลายเชิงผ้าคล้ายผ้าปักของพม่า จิตกรรมของสุกลช่างน่าน จะมีความคิดแ่านของตัวเองอยู่ในระดับหนึ่ง ผลงานที่เขียนจึงออกมามีโทนสีที่ค่อนข้างออ่นหวาน และมีความนุ่มนวล จิตกรรมของสกุลช่างลำปางจะมีความสัมพันธ์กับศิลปะของพม่าเป็นอย่างมาก และในศิลปะล้านนาที่หลงเหลืออยู่นั้นซึ่งมีอายุเก่าแก่ที่สุดอาจมีอายุในการสร้างอยู่ราวๆ พุทธศตวรรษที่ 23 เท่านั้น ซึ่งพบมากที่แถบของลำปาง

ผลงานประติมากรรมในยุคสมัยศิลปะเชียงแสน

ในลักษณะของ ประติมากรรมไทยสมัยเชียงแสน ที่มีความสำคัญนั่นก็คือ พระพุทธรูป ซึ่งชาวเชียงแสน หรือชาวล้านนามักจะเรียกว่า พระพุทธรูปสิงห์แบบเชียงแสน ที่แบ่งออกได้เป็น พระพุทธรูปสิงห์1 มีลักษณะเป็นแบบประทับนั่งขัดสมาธิเพชร จะเห็นฝ่าพระบาททั้งสองข้าง พระพักตร์มีลักษณะที่กลม และอมยิ้ม ขมวดพระเกศาใหญ่ รัศมีดอกบัวตูม มีวรกายที่อวบอ้วน ชายสังฆาฏิมีความสั้นเหนือพระพระถัน

พระพุทธรูปสิงห์2 จะมีลักษณะที่มีการประทับขัดสมาธิราบ พระพักต์เป็นรูปทรงไข่ ขมวดเกษาเล็ก มีรัศมีเป็นเปลว พระวรกายบอบบาง พระอังสาใหญ่ มีขนาดเอวที่เล็ก ชายสังฆาฏิเป็นเส้นเล็กยาวมาจนถึงพระนาภี ซึ่งได้มีการรับอิทธิพลนี้มาจากช่วงยุคของสุโขทัย

นอกจากนี้แล้ว พระพุทธรูปสมัยเชียงแสน ยังมีพระพุทธรูปแบบทรงเครื่องที่เป็นที่นิยมในเชียงแสนเช่นกัน โดยมีการได้รับอิทธิพลมาจากปาละ ซึ่งเป็นคติเกี่ยวกับ ปรางมหาชมพูบดี โดยจะมีลักษณะที่มีเครื่องทรงตราบเป็นสามเหลี่ยม ซึ่ง ประติมากรรมศิลปะเชียงแสน ยังมีการแบ่งออกเป็น 2 กลุ่ม คือกลุ่มที่ทรงเครื่องเพียงครึ่งเดียว ซึ่งมีการสร้างรัศมี มีชายสังฆาฏิเพื่อบ่งบอกว่าเป็นพระพุทธเจ้า และในอีกกลุ่มหนึ่งคือทรงเครื่องเต็มองค์ ที่เป็นแบบเทวดา แต่จะมีการทำปรางมารวิชัย ซึ่งกลุ่มหลังนี้จะเป็นกลุ่มที่ให้อิทธิพลมายังสมัยสุโขทัย และอยุธยา ซึ่งจะมีลักษณะของมงกุฎที่เป็นชั้นๆ เป็นรูปแบบของประติมากรรมที่ผสมกันระหว่างเชียงแสน

ผลงานสถาปัตยกรรมในยุคสมัยศิลปะเชียงแสน

ผลงานสถาปัตยกรรมในยุคของช่วงแรกจะอยู่ในช่วงพุทธศตวรรษที่ 19 ซึ่งได้รับอิทธิพลมาจากศิลปะของหริภุญชัย และศิลปะพุกาม จากประเทศพม่า และในช่วงพุทธศตวรรษที่ 20 จะมีการได้รับอิทธิพลมาจากสุโขทัย แะลต่อมาศิลปะในช่วงพุทธศตวรรษที่ 21 ถือได้ว่าเป็นยุคทองของ สถาปัตยกรรมเชียงแสน เพราะมีการสร้างวัด และเจดีย์มากมาย สถาปัตยกรรมในช่วงยุคทองจะมีความสำคัญอย่างยิ่งเกี่ยวกับการเผยแพร่ พุทธศาสนาลังกาวงส์ หรือนิกายรามัญ ซึ่งมีการได้รับแรงบันดาลใจทั้งจากงานสถาปัตยกรรมในยุคก่อน และได้รับอิทธิพลจากสถาปัตยกรรมภายนอกเช่น สุโขทัย และพม่าสมัยพุกาม เป็นต้น สถาปัตยกรรมที่มีความสำคัญของศิลปะเชียงแสนที่เห็นได้ชัดก็จะมี

• เจดีย์วัดพญาวัด
• วัดพระธาตุดอยสุเทพ
• วัดป่าแดง
• วัดป่าแดงบุญนาค
• วัดพระสิงห์
• วัดโลกโมฬี

สรุปประวัติผลงานศิลปะในยุคสมัยเชียงแสน

เชียงแสนเป็นเมืองเล็กที่ตั้งอยู่ทางเหนือของประเทศไทย มีประวัติศาสตร์ และวัฒนธรรมที่หลากหลาย และความสำคัญในการสร้างสรรค์ศิลปะไทย โดยเชียงแสนเป็นแหล่งสร้างสรรค์ของศิลปะไทยที่มีประวัติศาสตร์ และวัฒนธรรมที่น่าทึ่ง อีกทั้งศิลปะเชียงแสนยังมีความเรียบง่าย และความสวยงามที่สะท้อนความเจริญรุ่งริงของวัฒนธรรมไทยได้เป็นอย่างมาก และยังเป็นส่วนสำคัญของประวัติศาสตร์ไทย และวัฒนธรรมของท้องถิ่นนี้ที่น่าประทับใจ มีคุณค่าอย่างมากที่สุด

ติดตามยุคของศิลปะอื่นๆ ได้ที่ : ศิลปะยุคหิน

อ่านบทความเกี่ยวกับศิลปะเพิ่มเติมได้ที่ : https://artisworlds.com/